با کلیک بر روی تصویر، مطلبی دیگر مرتبط با موضوع، در دسترس شما خواهد بود.تا هفت ماه پیش فقط یک تابلو مسافران گلستان را به بلندترین برج تمام‌آجری جهان راهنمایی می‌کرد؛ یک برج جهانی و این همه گوشه‌گیری! روزنامه‌ی «شهروند» نوشت: فعالان میراث فرهنگی آن‌قدر تقلا کردند که سرانجام ۶ تابلوی راهداری در گرگان نصب شد که به «میل گنبد» می‌رسید. ٦ سال از ثبت جهانی این برج ٧٢ متری گذشته و این بنا اگرچه تک بنای مشهور استان گلستان است، اما رسیدگی به آن در شأن یک اثر جهانی نبوده. مدیرکل میراث‌فرهنگی شهر گنبد می‌گوید علاوه بر نبود تبلیغات کافی برای آثار تاریخی شاخص این شهر، مشکل دیگر مقاومت اهالی برای جذب گردشگر است و نبود اقامتگاهی که مسافران را در گنبد نگه دارد. از طرف دیگر فعالان میراث‌فرهنگی نگران مجوزهای ساخت‌وساز و طرح‌های تفصیلی‌اند که می‌تواند به حریم گنبد تجاوز کند، هرچند مدیر پایگاه جهانی می‌گوید این مسأله هم در حال پیگیری است.
باید تاریخ را ورق زد
«مثلا حاج خانمی که داخل روستاست، عیب می‌داند که یک تکه نانش را بفروشد و به اقتصاد روستایش کمک کند. او هنوز نمی‌داند که بنای گنبد کاووس با کشاندن آن همه مسافر به روستایشان باعث سودآوری است.» مریم آق‌آتابای، مدیر میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان گنبد که لباس‌های ترکمن پوشیده، برای تصویر کردن مقاومت برای حضور گردشگران چنین مثالی می‌زند. او می‌گوید: «قرار نیست که گردشگر هر کجا که می‌رود جنگل و دریا ببیند. سرسبزی در همه جا نیست. روستاهای گنبد به جای دریا، شترسواری و اسب‌سواری دارند و صنایع دستی منحصربه‌فرد؛ نوعی بافت قالی که کل استان گلستان را هم بگردید فقط در آن روستاها به صورت کاملا غیردباغی‌شده بافته می‌شود. وقتی اسم «جرگلان» می‌آید، تنها چیزی که در ذهنم می‌آید «ابریشم دو رو» است. منِ ترکمن این را می‌دانم اما آیا دیگران هم می‌دانند؟ گاهی حتی بسیاری از جوانانی که اینجا زندگی می‌کنند و در سطح شهر می‌آیند، نگاه فرهنگی به گنبد ندارند. این نگاه را ندارند، چون برایشان ناشناخته است.» آتابای اینها را می‌گوید و یک راه‌حل می‌دهد: «نخستین کار این است که پتانسیل‌های شهر و روستا در شرق استان گلستان یا مرکز گرگان شناخته شود. مردم باید قبول کنند که داشتن آثار تاریخی و فرهنگی برایشان ارزش افزوده خواهد داشت.»
قابوس بن وشمگیر، حاکم گرگان سال ٣٧٥ هجری شمسی یعنی بیشتر از هزار سال پیش دستور ساخت این استوانه بلند چندوجهی را داده بود. از آن زمان این برج بر بلندای یک تپه استوار مانده است؛ آرامگاهی برای نشان دادن جلال و جبروت سلطنت قابوس، درست در قسمت شمالی شهر گنبد و سه‌کیلومتری شهر باستانی جرجان، مرکز حکومت «آل‌زیار». اینها گفته می‌شود، اما واقعیت این است که تاریخ این منطقه ناشناخته مانده. به عقیده مدیر میراث‌فرهنگی گنبد دورماندن از نگاه فرهنگی و تاریخی نگذاشته ارزش برج قابوس چنان که باید به چشم بیاید: «فقط می‌دانیم که برج قابوس ثبت جهانی شده. ما فقط نام یک بنا را ثبت کرده‌ایم، در حالی که تاریخ درباره آن حرف‌ها دارد. وقتی نام تخت‌جمشید می‌آید، از تاریخ هخامنشیان و ساسانیان می‌گوییم و برج گنبد هم می‌تواند از تاریخ آل‌زیار و آل‌بویه بگوید. باید تاریخ را ورق زد تا ببینیم چه قوم‌هایی در این شهرها بوده‌اند. درست است که مغول در دوره‌ای به این منطقه آمد، اما بقیه تاریخ چه؟ باید درباره این مسائل گمانه‌زنی کرد تا آثار تاریخی گنبد پررنگ شود. من به‌عنوان یک متولی وقتی داخل حوزه می‌آیم، می‌پرسند شما برای امامزاده چه کرده‌اید؟ بلافاصله ذهنیت روی بحث مذهبی متمرکز است، در حالی که دیوار دفاعی گرگان تاریخ مهم این منطقه است، ما برای این اثر چه کرده‌ایم؟»
محدوده شهر گنبد پر از تپه‌های باستانی است. تپه‌هایی که البته ناشناخته مانده و بسیاری از آنها کاوش و لایه‌نگاری نشده است. کسی نمی‌داند زیر آن تپه‌ها چه خبر است، بسیاری از آنها در بی‌خبری آتش می‌گیرند و کم‌کم رو به نابودی می‌روند و دریغ از مطالعات باستان‌شناسی؛ همین است که تاریخ منطقه ناشناخته مانده. این منطقه فراموش‌شده با وجود تپه‌های باستانی بسیار از چشم باستان‌شناسان هم دور مانده است.
اماکن با گردشگر مشکل دارد
آق‌آتابای باز هم می‌گوید که نخستین قدم شناسایی کل بنای برج قابوس در سطح استان و کشور است: «خود استان گلستان هم باید برج قابوس را به‌عنوان تنها اثر جهانی استان پررنگ کند. این بسترسازی البته درحال وقوع است؛ با حضور مسافران، دادن تسهیلات به آژانس‌های گردشگری و برگزاری مراسمی مثل نوروزگاه.» دومین هدف هم این است: «من انتظار ندارم اینجا هتل پنج‌ستاره ساخته شود. هر اتفاقی قرار است بیفتد باید مناسب با فرهنگ باشد. سه مورد اقامتگاه بوم‌گردی هست که تا پایان سال ٩٧، یکی از آنها اجرا می‌شود؛ بوم‌گردی در روستاها دلیل مناسبی برای ماندگاری مسافران خواهد بود. علاوه بر مقاومت مردم نسبت به گردشگر، در شهر گنبد اماکن هم می‌گوید با آوردن مسافر با لباس و پوشش مناسب در یک فرهنگ بومی به جامعه آسیب می‌رسد. این اعتراض وجود دارد. اما منظور ما آوردن فرهنگ غرب به شهرمان نیست. داریم فرهنگ‌سازی می‌کنیم که فرهنگ بومی خودمان را ترویج دهیم.»
آق‌آتابای در پاسخ به اینکه آیا مقاومتی در اجرای برنامه‌ها وجود دارد، اینطور جواب می‌دهد: «نه اینطور نیست. حرف من این است که برای فرهنگ‌سازی تلاش می‌کنیم. مثلا بعد از برگزاری جشنواره اقوام سال ٩٦ در گنبد خیلی از تفکرات تغییر پیدا کرد. حالا می‌بینیم که به خاطر تغییر طرز تفکر دهیارها و مسئول‌های دیگر بوم‌گردی رشد پیدا کرده. گنبد باید دیده شود، چون به جز این برج، نیمی از دیوار تاریخی گرگان را در خود دارد، اما تبلیغات سطح شهر و تابلوهای راهداری هم کافی نبوده.»
به گفته او با وجود این مشکلات، نبود اقامتگاه باعث شده مسافرانی که برای سوارکاری به گنبد می‌آیند هم جایی برای اقامت نداشته باشند. این در حالی است که «این دغدغه شهرداری و فرمانداری هم است. می‌خواهند گنبد با این همه تاریخ سوارکاری، مرکز این ورزش باشد. آنها هم می‌دانند که انجام این کار نیازمند ساخت واحد اقامتی و پذیرایی است. مسافران در نبود جایی برای اقامت در روستا نمی‌مانند و ما می‌خواهیم این مشکل را حل کنیم.»
یک بیمارستان در حریم گنبد؟ مسئولان تکذیب می‌کنند
از مرداد ماه، عملیات اجرایی محوطه و پیاده‌روسازی اطراف برج قابوس شهر گنبدکاووس و استحکام‌بخشی به این برج آغاز شد. اینطور که ابراهیم کریمی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری گلستان گفته ٢٢ میلیارد ریال اعتبار برای این کار در نظر گرفته شده است: ١٢میلیارد ریال برای محوطه‌سازی اطراف برج قابوس و پیاده‌روسازی معابر پیرامون و ١٠ میلیارد ریال برای ایمن‌سازی و استحکام‌بخشی برج قابوس. اخبار می‌گوید که مسئولان به دنبال بهسازی بنا برای حضور گردشگرانند، اما مدتی است این خبر میان فعالان میراث‌فرهنگی پیچیده که در حریم درجه دو گنبد قابوس، یک بیمارستان بزرگ در حال ساخت‌وساز و حریم اثر معماری جهانی در حال شکسته‌شدن است. علاوه بر این از مدت‌ها پیش طرح مجوزهای ساخت‌وسازها در محدوده بافت تاریخی، مشکل آفریده است، اما عبدالمجید نورتقانی، سرپرست پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس می‌گوید: «هیچ بنایی در اطراف گنبد ساخته نشده است. در شورای اداری همچنین بحثی مطرح نشده. تا آنجا که خبر دارم بیمارستان بزرگی در حومه شهر در حال ساخته‌شدن است که ارتباطی با حریم اثر جهانی ندارد.»
به گفته او با وجود مشکلات بسیار تعداد بازدیدکنندگان بنای گنبد قابوس به‌عنوان تنها اثر جهانی استان، در مقیاس خود این شهر مثال‌زدنی است: «در نوروز امسال بیش از ٣٥هزار نفر از بنا بازدید کردند و امیدواریم با شروع پروسه ثبت جهانی دیوار گرگان، این رقم باز هم بیشتر شود. علاوه بر این قرار است اتفاقی هم برای شهر باستانی جرجان بیفتد و با این روند فقط همین تک‌بنا، تنها اثر شاخص استان نخواهد بود. تا شعاع ١٥ کیلومتری گنبد کاووس بیش از ٦٠ اثر ثبت ملی وجود دارد؛ مثل یکی از مهمترین لنداسکیپ‌های هیدرولیکی برای انتقال آب متعلق به دوران ساسانی که هنوز در مواقع طغیان آب، کار انتقال آب برای امنیت و همین‌طور کشاورزی را انجام می‌دهد، دیوار تاریخی گرگان به‌عنوان یکی از لنداسکیپ‌های امنیتی ایران و همچنین لنداسکیپ شهر باستانی جرجان. ما مرکزیت بنای گنبد را در عرصه و حریم قرار داده‌ایم و این محوطه اگر شکل بگیرد، یک موزه باز شهری خواهیم داشت و با ثبت جهانی دیوار گرگان و شهر باستانی جرجان شاهد وقایع بزرگی در حوزه گردشگری استان خواهیم بود.»
نورتقانی درباره ساخت‌وسازها و مجوزهایی که مسأله‌ساز شده می‌گوید: «در دوره‌ای ضوابطی برای حریم وجود داشت که باعث شد تصمیم‌گیری‌های غلطی انجام بگیرد و محوطه را دچار چالش کند، اما این مسائل در سطح سازمان در حال حل است. درباره حریم درجه دو، یک‌سری ضابطه‌هایی وجود دارد که پیگیر حل آن هستیم. البته تخلفات کوچک از طرف شهروندان اتفاق می‌افتد که بلافاصله یگان وارد می‌شود و با انتقال آن به شهرداری، جلوی آن را می‌گیرد، اما پیگیر بحث مجوزهای ساخت‌وساز در کمیسیون ماده ٥ هم هستیم تا مشکل حل بشود. با این همه، تخلفی جدی در حد بیمارستان در حریم اثر جهانی نداشته‌ایم و چنین خطری بنا را تهدید نمی‌کند.»برگرفته از : ایسناـ همچنین بنگرید به : ■ از برج قابوس ایران تا برج‌های دوقلوی پترناس■ مقاله‌ای در مورد تزیینات آجری
|
|
