■ تونل زمان: از طهران تا تهران بخش معماری

تونل زمان: از طهران تا تهران

تهران در ابتدا روستایی نسبتاً بزرگ بود که میان شهر بزرگ ری و کوهپایه‌های البرز جای گرفته بود. پس از یورش مغولان و ویرانی ری، مهاجرت مردم از شهرهای اطراف به تهران افزایش یافت.
هر چند تاریخ دقیقی از آغاز شکل‌گیری تهران به‌عنوان یک شهر در دست نیست، اما ساخت تهران در سال ۹۶۱ ه.ق به‌دستور شاه طهماسب صفوی را می‌توان نقطه آغاز شکل‌گیری هسته تهران امروزی در نظر گرفت. این حصار به‌طول یک فرسخ (۶کیلومتر) با ۱۱۴ برج به‌ تعداد سوره‌های قرآن و چهار دروازه بنا شد و به "حصار شاه طهماسبی" معروف گشت.
توسعه و تغییرات تهران در دوره شاه عباس و سایر شاهان صفوی از جمله شاه سلیمان و پس از آن نادرشاه افشار و کریم‌خان زند در محدوده حصار شاه طهماسبی باقی ماند. در سال ۱۲۰۰ ه- ق و پس از به حکومت رسیدن آغا محمد خان قاجار و پایتخت قرار دادن ده کوچک تهران، رفته رفته به شهری بزرگ تبدیل شد . توسعه شهر تهران در دوره مظفرالدین‌شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه قاجار تا به‌قدرت رسیدن رضاشاه پهلوی در محدوده حصار ناصری باقی ماند.
با تصویب "قانون بلدیه" اولین طرح تهران تحت عنوان "نقشه خیابان‌ها" در ۱۳۰۹ ه.ش. به اجرا درآمد ، بسیاری از ساختمانهای قدیمی و همچنین حصار تهران تخریب شد و با ساخته شدن بناهای جدید زمینه توسعه تهران فراهم شد.
حالا تهران ۸ میلیون نفری، کمتر نشانی از تهران قدیم دارد، جز چند ساختمان قدیمی که در انبوه برج و ترافیک و دود، یادآور دهه های رفته اند. از تهران قدیم چنارهای بلند مانده و مردمان ساکت عکسهای قدیمی، که در تهران شلوغ امروز جا مانده اند و به غمگینی غریبی می کند.
تهران هر روز بزرگ‌تر می شود و از تهران سال‌های عکسهای سیاه و سفید، دورتر و دورتر ...

خیابان ولی عصر سال ۱۳۴۵ -ساخت این خیابان با طول بیش از ۱۷ کیلومتراز سال ۱۳۰۰ شمسی آغاز شد.. در سال ۱۳۱۸ در حدود ۶۲هزار درخت چنار در این خیابان وجود داشته است.

بانک شاهی سال ۱۳۱۲ - این بنا تاریخی تنها میراث ارزشمند باقی‌مانده از بدنه‌های میدان توپخانه قدیم است،این ساختمان در حال حاضر در اختیار بانک تجارت قرار دارد.

میدان آزادی سال ۱۳۴۹ - در سال ۱۳۴۵ مسابقه ای برای طراحی نماد ایران برگزار شد که در پایان طرح حسین امانت پذیرفته شد. ساخت این برج در سال ۱۳۴۸ اغاز و در سال ۱۳۵۰ پایان یافت . معماری برج آزادی تلفیقی از معماری دوران هخامنشی، ساسانی و دوره اسلامی است.

میدان تجریش سال ۱۳۳۵ - میدان تجریش در شمالی‌ترین منطقه تهران،که زمانی طجرشت خوانده می‌شد قرار دارد.

دروازه شمیران سال ۱۳۱۲ -یکی از دروازه‌های شمالی شهر تهران قدیم در این منطقه قرار داشته و مسیر تهران به شمیرانات از میان آن عبور می‌کرده‌است.

ساختمان تلگرافخانه ۱۳۱۵ -این ساختمان در سال۱۳۰۷ خورشیدی در میدان توپخانه گشایش یافت.و در سال ۱۳۴۹ تخریب و ساختمان مخابرات کنونی جایگزین آن شد.

خیابان ولی عصر سال ۱۳۱۰ - روبروی پارک ملت فعلی

میدان تجریش سال ۱۳۱۰ - میدان تجریش در شمالی‌ترین منطقه تهران،که زمانی طجرشت خوانده می‌شد قرار دارد.

سردر باغ ملی ۱۳۰۵- از بناهای به جا مانده از دوره قاجار می‌باشد که در سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ توسط جعفرخان کاشانی نوسازی شده این بنا ورودی میدان مشق بوده است.میدان مشق از بزرگترین میدان‌های نظامی بوده و در حدود ۴۰۰ متر طول و ۴۰۰ متر عرض داشته است

میدان فردوسی سال ۱۳۴۵ - اولین مجسمه در این میدان در سال ۱۳۲۴ توسط پارسیان هند در این میدان نصب شد و از آن زمان تاکنون چندین بار طرح میدان و نیز مجسمه فردوسی تغییر کرده است .

خیابان فردوسی سال ۱۳۲۵- (نام پیشین: خیابان علاءالدوله)

دروازه دولت ۱۳۱۲ - یکی از دروازه های ورودی تهران

بلدیه تهران سال ۱۳۱۰ - این بنا طی سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۲ در ضلع شمال میدان توپخانه ساخته و طی سالهای ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۸ تخریب و بجای آن فضای سبز احداث گردید

خیابان لاله زار ۱۳۳۵ - ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگستان به فکر ساخت خیابانی مانند شانزه‌لیزه در تهران افتاد و دستور داد که از میان باغ مصفای لاله‌زار خیابان بکشند.

*عکاس: مهدی قاسمی